Te Ao Taketake
Composer
Jason King

Ko Tainui te waka
Ko Waikato te iwi
Ko Ngāti Mahuta te hapū
Ko Te Koraha te marae
Ko Tahāroa te papakāinga
Ko te reo Māori te moko o te hinengaro,he reo ohooho, he māpihi maurea, he whakakai marihi.
The Māori language is the blueprint to the soul and mind, a treasured adornment that is upheld with the highest esteem.
Songs by this composer
-
Te Ao Taketake
-
Taku Manu Tāwhiowhio
Kōrihi atu taku manu tāwhiowhio
Ki te tini, ki te mano o Hākuturi
Aku manu honenga
Aku manu whitirua5 Ki te...
more
Te Ao Taketake
Lyrics
E tātou e te ao taketake
Kia hiwa rā!
Kia hiwa rā!
Huakina! Huakina!
5. Huakina mai ko te pū o te ora
Tōku pounamu, mōtoi kahotea
Tōku reo, kia ita, kia mau
Kei ngaro ā-moa
Kei whakangaro atu
10. Whakamanawa tō mana purutia
Whakarangatira tō mana tiketike
Whakareia tō mana Māori motuhake
Kia eke panuku, eke Tangaroa
Takakawehia te ara poutama
15. Ka poua, ka titi, whakatepe e!
Arā, hikina mānuka
Ki te rākau whakarawe
Kia hiwa rā!
Kia hiwa rā!
20. Huakina! Huakina!
Tī hei mauriora!
Explanation
Kua roa tā tātou whawhai, arā, tā te ao taketake whawhai ki a tauiwi, mō te mana motuhake o te tangata. Kei roto i ngā pukapuka hītori me ngā kōrero tuku iho a ngā tūpuna te taunakitanga o ngā taukumekume, o ngā kakaritanga ki a tauiwi.
I pae mai a tauiwi ki uta ki ngā takutai o ngā whenua katoa o te ao. Ko tā tauiwi mahi ki te ao taketake, he patu tikanga, he kōhuru tāngata, he raupatu whenua, ā, monemone noa. Ki ngētehi tāngata kua panoni ngā tai, kua mutu tēneki mahi, ā, kua murua ngā hara o tauiwi mā. Engari kē, ki ngētehi atu, e whakamau tonu ana i ngā kinonga a tauiwi. E patua tonutia ana ngā tikanga taketake, e raupatu whenua tonu ana a tauiwi. Heoti anō, ko te tino e whakararuraru ana i ngā mātanga mātauranga o te ao taketake, ko te kōhurutanga o te mana motuhake, ā, ko te tūrakitanga hoki o te tino rangatiratanga.
He āhua kino, he whakaaro kino kua āta kuhu haere i ngā poka o te hinengaro, i ngā kokonga o te ngākau, ā, i ngā awe o te wairua. E pā kaha tonu ana tēneki āhua ki ngā tāngata o te ao taketake. Ka rere atu ngā urupounamu, ‘me aha te ao taketake? Kei whea rā tōku reo taketake? He aha taku koha ki tōku ao taketake?’ Nei rā tētehi paremata. He ngeri e whakahau ana, e whakatītina ana i te ao taketake. Ahakoa ngā pīere nuku me ngā papatoiake, e akiaki ana te ngeri nei, kia tū kaha, kia tū mārō, kia tū rangatira tonu ai ngā tāngata o te ao kua aupēhi nei.
Hei te tau 2012, ka heria te ngeri nei ki Amerika. Ka whakarewahia ki te Hui Whakaora Reo ki Niu Ioka, hei kupu tautoko i te kauwhau a Ahorangi Tīmoti Kāretu. Whai muri, ka kawea hoki te ngeri nei ki te Hui Native American & Indigenous Studies Association (NAISA), Connecticut. Ka taetae atu te iti me te rahi, ahorangi mai, tākuta mai, kaiako mai, tauira mai. 20 ngā tāngata o Te Wānanga Aronui o Tāmaki Makau Rau e haere ana ki te whakatakoto whakaaro, ki te kauwhau, ā, ki te tautoko i ngā kaupapa taketake o te ao.
Ētahi Kupu
Rārangi:
4. Huakina! Huakina!
E tīwaha atu ana ki te iwi, ‘Tēnā, areare mai ngō koutou taringa. Whakatuwherahia ngō koutou ngākau, ngō koutou hinengaro, ngō koutou wairua’.
5. Huakina mai ko te pū o te ora.
Kimihia, rangahaua. Koia ko te pūtake o tāu noho ki tēneki ao. He hononga ki te ōrokohanga o te whakaaro, o te āhua, o te tangata. I roto i te karakia Te Kawa Maiorooro...‘i tupu ko pū, ko te weu, ko te rito, ko te take...’
6. Mōtoi Kahotea.
He whakakai pounamu, he kōpatapata tōna āhua. He tino taonga.
8. Ngaro ā-moa.
Kua korehāhā, kua ngaro noa atu, e kore rawa e waihape mai.
12. Whakareia.
He kupu whakahau, he kupu whakakaha. I tīpakohia i te pēpeha o Te Ipukarea, te wāhanga whakatairanga Reo Māori o roto o Te Wānanga Aronui o Tāmaki Makau Rau. Ko te katoa o te pēpeha e whēnei ana, ‘Whakareia te kounga o te reo’. Ko tōna kaupapa, kia pūmau ki tēneki taonga a kui mā, a koro mā. He mauri tō te reo Māori, he mana tō te reo Māori. He reo waiwaiā, e tika ana kia noho ki ngā taumata tiketike.
14. Takakawehia te ara poutama.
Ko tēneki te pēpeha o Te Ara Poutama, te wāhanga Māori o roto o Te Wānanga Aronui o Tāmaki Makau Rau. Ko te katoa o te pēpeha e whēnei ana,‘Takakawehia te ara poutama, kia whakareia ki ngā tohu o te mātauranga’. Ko tōna kaupapa, he kupu whakanui i te tauira, kia whai tonu i ngā huarahi ako. Ka whakapeto ngoi kia eke ki ngā taumata o te mātauranga.
15. Whakatepe e!
He kupu i tangohia mai i te whakataukī, nā Te Wharehuia Milroy, ‘Me whakatepe te kō’. Mā te whakangonge ngao te huanui hei tārake kia mārakerake ai. Kātahi, ka whai wāhi ai ki te whakatutuki i ngā kaupapa nui whakaharahara ki mua i te aroaro.
16. Hikina te mānuka.
Kua whakatakotohia te wero, nā tēnā, kawea ake.
17. Rākau whakarawe.
Ko te tikanga o te kōrero nei, kei ngō ringaringa te rongoā, nō reira whakatikatikahia e koe tō whare. Whakaarohia, māu anō tō huarahi hei para, hei koke whakamua, hei aha? Hei painga mōu, mō te katoa anō hoki.