Kaitito

Charles Tauhou (Pumi) Taituha

1930 - 1993

Ko Pumi te matāmua o Charles Tauhou Taituha rāua ko Emily Pane Hemara. I tupu ake ia ki Rangitoto, ki Otewa me Rereahu

Ka pakeke haere ia ka wehe atu ia hei hoia ki roto i te pakanga ki Korea. Ka mutu ana te pakanga ki Korea ka hoki atu ia ki Te Waipounamu noho ai.  I a ia ki reira nā te nui o tōnā aroha ki ngā mahi waiata ka whakatūria e ia ko ētehi pēne whakangahau, ka whakatūwhera hoki ko ētehi pāparakāuta. 

I a ia hoki e noho ana ki Te Waipounamu i te noho atu tōna whāea ki te taha o Pakuwera Katu i Oparure, Ka mate a Pakuwera i te Koroneihana o Kīngi Korokī, ka mutu i tōnā tangihanga tonu i Oparure, ka karangahia a Pumi kia hoki atu ki Maniapoto kia noho atu ia ki raro i ngaa parirau a ōnā karanga whāea a te tohunga a Naki Kino, a Kehu Te Whare rātou ko tōnā karanga matua a Te Kohinga ki roto tonu i a Rereahu, Ka ākona e ia ko ngā tikanga tawhito, ko ngā karakia tawhito, i whai wāhi atu hoki ia me rātou ki te whare wānanga o Miringa Te Kakara.  Nāwai, nāwai ka whaka te raki tōnā haere ki Ngāpuhi hei tuuhono atu ki oonā hereherenga ā whakapapa ki reira.

I ngā tau whitu tekau tae atu ki tōnā matenga ka tū a Pumi hei kai kōrero mō Te Arikinui Te Atairangikaahu. I roto hoki i ērā wā ka whakatūria e ia ko ngā wānanga hei whakarauora i ngā tikanga me ngā karakia tawhito o Tainui waka

Ko ōna mōhioranga ki ngā whakapapa me ngā mahi wairua ka rāngona, ka kitea tonutia ki roto i ngōna waiata ka waiatatia tonutia o runga i ngā marae maha puta noa i te waka o Tainui otirā te motu whānui.  He tangata manawanui, he tangata piri pono ki te Kīngitanga.

Ngā waiata a te kaitito
Te Ipukarea

Whakataurangi Ake

  • Kaitito: Charles Tauhou (Pumi) Taituha,
  • Tau: 1984
  • Momo: Mōteatea - Waiata tangi
  • Namatoro: TAI001

Ngā Kupu

               Whakataurangi ake te here ki taku ate
               Pupu ake nei te mauri o te aroha
               He hononga ki te iwi kua whakangaro ki te po
​               Te pouriuri, ki te po i oti atu

​5             Kei nga whakaoati i herea ki te rangi
               Hei huarahi atu
               Tihei mauri ora

Ngā whakamārama

Ko te waiata tangi nei a “Whakataurangi ake” he mea tito hei whakanui, hei waiata tangi hoki mō ngā taonga a Te Māori i heria atu ki Amerika i te tau 1984. He mana, he mauri, he taketake hoki ngā taonga i whakaatu atu ki tēnei whakaaturanga, arā, ko Uenuku o Tainui tētehi, he mea tūhono ā-wairua, ā-tīnana hoki ki ngaa tūpuna o tēnā iwi, o tēnā iwi.

I haere atu ai a Pumi me te tira haere ki Amerika hei kanohi mō te iwi o Tainui, otirā, hei tiaki i te tapu o ngā taonga o roto o taua whakaaturanga.